1) Otomatik Bilgi Değişimi nedir?
Ülkelerin, vergi kayıp ve kaçaklarını önlemek amacıyla geliştirilen otomatik bilgi değişimi kişilerin mukimi olduğu ülke dışındaki diğer ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin, mukim olunan ülkeye, her yıl diğer ülke vergi idarelerince, vergisel amaçlarla kullanılmak üzere karşılıklı ve otomatik olarak, yani diğer ülkenin talebini beklemeksizin, elektronik ortamda gönderilmesidir.
“Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması” Türkiye tarafından Nisan 2017 tarihinde imzalanmış ve Aralık 2019 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
2) Bilgi değişimi Kişisel Verilerin Korunması ve Bankacılık Kanunu’na aykırı mıdır?
Hayır. Kanunlar hiyerarşisine göre uluslararası anlaşmalar yerel kanun düzenlemeleri üzerinde yer almaktadır ve bu nedenle uluslararası anlaşma hükümleri yerel kanun hükümlerine göre öncelikli olarak uygulanmaktadır. Ülkeler arasında bilgi değişimini düzenleyen bu anlaşma uluslararası anlaşma statüsünde olduğundan, otomatik bilgi değişimi kapsamında kişisel verilerin paylaşılıyor olması, Türkiye’de yürürlükte olan Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’na ve Bankacılık Kanununda yer alan müşteri sırrına ilişkin hükümlere bir ihlal olarak değerlendirilmez. Hesap sahiplerinin/müşterilerin, Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve/veya Bankacılık Kanunu kapsamında verilerinin yurt dışına aktarılmasına rıza göstermediğine dair beyanda bulunmaları/dilekçe vermeleri suretiyle de kapsam dışında kalması mümkün bulunmamaktadır.
3) Türkiye kaç ülke ile bilgi değişimi yapacak?
Türkiye’nin ilk otomatik bilgi değişimi, 2018 yılında Norveç ve Letonya ile başlamıştır.
Otomatik bilgi değişimi kural olarak karşılıklı şekilde, mütekabiliyet esasında yapılmaktadır. Bununla birlikte, bilgi değişimi yapılacağı gün itibarıyla veri güvenliği noktasında OECD sekretaryası tarafından sorun tespit edilen ülkelere bilgi gönderilmeyecektir. Ayrıca, bazı ülkeler tek taraflı bilgi göndereceğinden bu ülkelere bilgi gönderilmesi söz konusu değildir.
Otomatik bilgi değişimi yapılacak ülkelerin önümüzdeki yıllarda değişiklik gösterebilmesi, yeni ülkelerin eklenmesi ya da çıkması söz konusu olabilecektir. Otomatik bilgi değişimi süreci zaman içerisinde Anlaşmaya taraf tüm ülkeleri kapsayacak şekilde ilerleyecektir.
Güncel liste aşağıdaki linkten takip edilebilir.
https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/international-framework-for-the-crs/exchange-relationships/
4) Bilgi Değişimini kim yapar?
“Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması” uyarınca mevduat kuruluşları, saklama kuruluşları, yatırım kurumları ve belirli sigorta şirketlerinin, yurt dışında mukim olan müşterilerini tespit ederek Gelir İdaresi Başkanlığı’na bildirim yapma yükümlülüğü bulunmaktadır. Bilgi değişimi ülkelerin vergi idareleri arasında yapılır ve vergi idareleri değişime tabi tutulacak bilgileri finansal kuruluşlardan toplayarak değişim yapılacak ülkenin vergi idareleri ile paylaşır. Buna göre bankalar ve diğer finansal kuruluşlar ilgili ülkelere doğrudan raporlama yapmaz. Türkiye’de uygulama kapsamında finansal kuruluşlardan bilgi toplamaya yetkili makam, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı’dır.
5) Kimlerin, hangi bilgileri değişime tabidir?
Anlaşma kapsamında, Türkiye dışında ilgili ülkelerde (yurt dışında) yerleşik (mukim) kişi ve kurumların yanı sıra, bu ülkelerde yerleşik kişilerin kontrol ettikleri Türkiye’de yerleşik olan bazı kurumların (örneğin; faiz, temettü gibi pasif gelir elde eden ya da bu amaçla varlık tutan fakat finansal kuruluş olmayan kurumlar) bilgileri paylaşılacaktır.
Türkiye’deki finansal kuruluşlarda tutulan finansal hesap bilgileri bilgi değişimi kapsamına girmekte olup, taşınmaz ve araç gibi taşınır bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Kapsama girmesi durumunda, hem gerçek kişi (bireysel hesaplar) hem de kurumlara ait (kurum hesabı) bilgiler karşılıklı olarak paylaşılabilmektedir.
Kapsamdaki finansal hesaplar;
- Mevduat hesapları,
- Saklama hesapları,
- Borç ve ortaklık ilişkisi menfaati,
- Nakdi değer sigorta sözleşmeleri ve
- Düzenli ödeme sözleşmeleri (anüiteler)
olmak üzere 5 kategoridedir.
Tüm hesap türlerinde hesabın yılsonu bakiyesi bildirime tabi olup, hesap bakiyelerinin kaynağına ilişkin (emekli aylığı, kira geliri gibi) bilgiler otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir.
Bununla birlikte, mevduat hesaplarında ayrıca hesaba yıl içinde ödenen faiz de bildirilecektir. Saklama hesaplarında hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü ve diğer gelirler ile finansal varlığın satışından doğan gelirler bilgi değişimi kapsamındadır. Mevduat ve saklama hesapları dışındaki hesap türlerinde ise (örneğin anüiteler), hesap sahibine yapılan ödemeler bildirilir.
Hesap sahibinin ve kurumlarda kontrol eden kişilerin (bazı ortaklar ya da bazen yöneticiler);
- Adı-soyadı
- Adresi,
- Yerleşik (mukim) olduğu ülke
- Yerleşik (mukim) olunan ülkedeki vergi kimlik numarası,
- Hesabın yılsonu bakiyesi ve
- Yıl içinde hesaba ödenen faiz, temettü, hesapta tutulan finansal varlıkların satışından doğan gelirler gibi ödemelerin brüt tutarı
paylaşılacaktır.
6) Hesap hareketleri bildirim kapsamında mı? Bir hesabın hangi gün itibarıyla bakiyesi bildirilecek?
Anlaşma kapsamındaki finansal hesapların 31 Aralık tarihindeki hesap bakiyesi ya da değeri ile bu hesaba yıl içinde ödenen gelir (faiz, kâr payı, temettü, finansal varlıkların satışından elde edilen gelirler vb. gibi) bildirim kapsamındadır. Ancak, örneğin bir mevduat hesabına yıl içinde yatırılan gayrimenkul kira ödemesi, borç ödemesi gibi hesap hareketleri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir.
7) Gayrimenkul bilgileri paylaşılacak mıdır?
Gayrimenkuller (ev, bina, arsa vb.) ve araç gibi finansal nitelikte olmayan varlıklara ilişkin bilgilerin otomatik temelde değişimi söz konusu değildir.
8) Finansal hesaplarına ilişkin bilgileri bildirilen (raporlanan) kişiler vatandaşlık bazlı mı yoksa mukimlik bazlı mı belirlenir?
Raporlanacak kişiler mukimlik baz alınarak belirlenir. Banka, aracı kurum, saklama kuruluşu gibi finansal kuruluşlarda hesapları olan kişilerin raporlama kapsamında değerlendirilmesi için nerede mukim olduklarının saptanması gerekir. Türkiye vatandaşı olan hesap sahipleri eğer yurt dışında mukim ise, Türkiye’deki finansal kuruluşlarda tutulan hesapları bilgi değişimine tabidir.
9) Mukimlik nasıl belirlenir?
Genel olarak ilgili devletin mevzuatı gereğince ikametgâh, ev, kanuni merkez, iş merkezi veya benzer yapıda diğer herhangi bir kıstas nedeniyle vergi mükellefiyeti altına giren kişi ya da kurumun o ülkede yerleşik (mukim) olduğu kabul edilir.
Ülkelerin yerleşikliğe (mukimliğe) ilişkin mevzuatları için daha detaylı bilgi
https://www.oecd.org/tax/automatic-exchange/crs-implementation-and-assistance/tax-residency/
adresinde yer almaktadır.
Bir kişi iki ülkenin mevzuatına göre aynı zamanda iki ülkede de yerleşiklik (mukimlik) statüsü kazandıysa, Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmasının ilgili maddesine göre çifte mukimlik sorunu çözülür.
Gelir Vergisi Kanununun 4 üncü maddesine göre “ikametgâhı Türkiye’de olanlar ile bir takvim yılında 6 aydan fazla devamlı olarak Türkiye’de oturanlar Türkiye’de yerleşmiş sayılırlar.” Medeni Kanunun 19 uncu maddesine göre “yerleşim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturduğu yerdir.”
Ayrıca, Türkiye tarafından düzenlenen mukimlik belgesine ilişkin 3 no’lu sirkülere şu linkten ulaşılabilir:
https://www.gib.gov.tr/uluslararasi_mevzuat
10) Çifte vatandaşlığı olan ve Türkiye’de ikamet edenler için durum nasıl ele alınır?
Türkiye’de ikamet eden ve çifte vatandaşlığı olan kişilerin nerede mukim olduğunun tespit edilmesi için öncelikle vatandaşlığın olduğu ülkedeki yerel mevzuata sonrasında ilgili ülke ile Türkiye arasında imzalanmış ÇVÖA’nın “Mukimlik” başlıklı maddesindeki kriterlere bakılır.
11) Hangi dönemin bilgileri paylaşılacaktır? Otomatik bilgi değişimi geçmiş yılları kapsamakta mıdır?
2019 yılına ilişkin bilgilerin karşılıklılık sağlanan ülkelerle değişimine başlanmış olup 2020 yılı ve takip eden yılların bilgileri 2021 yılı içinde ve takip eden yıllarda bilgi değişimi takvimine uygun olarak ülkelerin vergi idareleri arasında gerçekleştirilecektir. Bu tarihlerden önceki yıllara ilişkin otomatik bilgi değişimi yapılması söz konusu değildir. Norveç ve Letonya ile ise otomatik bilgi değişimi kapsamında 2018 ve 2019 yıllarında karşılıklı olarak bilgi paylaşımı yapılmıştır.
Otomatik bilgi değişimi kapsamında olmamakla birlikte, talep üzerine bilgi paylaşımı uzun yıllardır çifte vergilendirmenin önlenmesi anlaşmaları çerçevesinde ülkelerin vergi idareleri arasında geçmiş yıllara ilişkin sürdürülmektedir. Vergi Konularında İdari Yardımlaşma Sözleşmesi çerçevesinde de 01.01.2019 tarihi ile başlayan dönemlere ilişkin olarak talep üzerine ülkelerin vergi idareleri arasında bilgi değişimi yapılması mümkündür.
12) Ortak hesaplarda raporlama nasıl olacak?
Ortak hesaplarda, her bir hesap ortağı hesap sahibi olarak değerlendirilir ve olası bir raporlama durumunda hesap bakiyesinin ve gelirin tamamı her bir ortak için ayrı ayrı bildirilir. Hesap bakiyesi ve gelirler ortak sayısına bölünmez.
13) Bireysel emeklilik sözleşmeleri (BES) kapsama giriyor mu?
4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu çerçevesinde gönüllü katılıma dayalı bireysel emeklilik hesapları ile Kanunun ek 2 maddesi uyarınca çalışanların otomatik olarak bir emeklilik planına dahil edilmesi amacıyla açılan hesaplar kapsamda değildir. Diğer taraftan bireysel emeklilik sisteminden kazanılan hakların kullanılması için açılan hesaplar ya da yapılan sözleşmeler belli şartlar altında kapsama girebilmektedir.
14) Müşterilerimiz tarafından dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?
Bankamızca ilgili mevzuatlar çerçevesinde yapılacak bildirimlerin doğruluğunun korunması adına, potansiyel müşterilerimizin; müşteri kabullerinde iletişim/ikametgah dahil her türlü bilgi ve belgelerini güncel, eksiksiz ve doğru olarak Bankamıza vermesi/bildirmesi, mevcut müşterilerimizin de; ikametgah ve iletişim bilgilerini güncel tutmaları, bu kapsamda derhal iletişim ve ikametgah bilgilerini kontrol ederek güncel değilseler güncellemeleri, güncelleme sırasında Bankamız tarafından müşterilerimizden talep edilecek bilgi ve belgeleri Bankamıza sunmaları gerekmektedir.
Konuyla alakalı detaylı bilgi için GİB tarafından Otomatik Bilgi Değişimine ilişkin yayınlanan Rehbere aşağıda yer alan linke tıklayarak ulaşabilirsiniz.
https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/uluslararasi_mevzuat/finansalHesapBilgilerininVKKOODSBRehberi.pdf?id=1